بررسی روند تغییرات بانک بذر خاک در مراحل مختلف توالی مراتع نیمه استپی استان چهار محال و بختیاری

ذخیره بذور موجود در خاک بخش مهمی از تنوع گونه ای را شامل می شود که آگاهی از این منبع گونه ای و تغییرات آن می تواند در حفاظت، احیا و مدیریت اکوسیستم های مرتعی کاربرد داشته باشد. این مطالعه با هدف بررسی تغییرات ترکیب و تراکم بانک بذر خاک در مراحل مختلف توالی (شخم و رها سازی اراضی) و همچنین بررسی رابطه بانک بذر خاک و پوشش سطحی زمین، برای شناخت پتانسیل های بانک بذر در مراتع نیمه استپی استان چهار محال و بختیاری انجام شده است. در زمستان 1390 مناطق کلیدی موجود در مراحل مختلف توالی (شخم و رها سازی شده 5-3 سال، 15-10 سال، بیشتر از 25 سال و شاهد) انتخاب و نمونه های خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی متری از هر منطقه در طول ترانسکت 100 متری در 5 پلات به روش تصادفی_سیستماتیک برداشت و برای جوانه زنی بذور آن ها، به گلخانه انتقال یافت و به مدت 6 ماه گونه ها مورد شناسایی قرار گرفتند. همچنین بررسی و ثبت درصد تاج پوشش گونه های گیاهی در خرداد ماه 1391 به روش تخمین انجام شد. برای مقایسه تراکم و تعداد گونه بانک بذر در مراحل مختلف توالی، تراکم تمامی گونه ها در هر پلات به درصد نسبی تبدیل شد. همچنین مجموع درصد نسبی پوشش هر یک از اشکال زیستی و اشکال رویشی به طور جداگانه در تمامی پلات ها محاسبه شد و در نهایت برای بررسی معنی داری هر یک از این فاکتورها در بانک بذر و مراحل مختلف توالی از آنالیز واریانس خطی عمومی (general linear model) استفاده شد. با بهره گیری از آنالیز گونه های شاخص (isa) به تعیین گونه های شاخص هر یک از مراحل توالی در بانک بذر و پوشش سطحی زمین پرداخته و برای تفکیک گروه گونه های هر یک از مراحل توالی از آنالیز تحلیلی تطبیقی قوس گیری شده (dca) استفاده شد. از شاخص تشابه سورنسون برای اندازه گیری تشابه بین بانک بذر خاک و پوشش گیاهی سطح زمین در مراحل مختلف توالی استفاده شد. نتایج آنالیز واریانس خطی عمومی نشان داد که ترکیب و تراکم بانک بذر در مراحل مختلف توالی دارای اختلاف معنی داری است. همچنین در بین اشکال زیستی، تروفیت ها در بانک بذر خاک فراوان تر بودند. در بین اشکال رویشی گونه های چند ساله در عمق 5-0 سانتی متر و در مراحل انتهای توالی و شاهد بیشترین درصد فراوانی نسبی را دارند ولی گونه های یک ساله و علفی در عمق 10- 5 سانتی متر و مراحل اولیه و میانی توالی بیشتر هستند. بیشترین مقدار شاخص تنوع شانون را می توان در هر دو عمق از بانک بذر خاک در مرحله میانی توالی مشاهده کرد. نتایج شاخص تشابه سورنسون نشان داد که تشابه بانک بذر با پوشش سطح زمین برای مراحل اولیه توالی 7/18 درصد و مراحل انتهایی توالی 26/9 درصد است. نتایج آنالیز های تحلیلی تطبیقی قوس گیری شده و گونه های شاخص نشان می دهد که توزیع گونه های گیاهی بانک بذر در نمودار رج بندی به گونه ای است که گروه بندی اجتماع گیاهی میسر نمی باشد و به دلیل این که عمدتاً از گونه های مراحل اولیه توالی می باشند، کیفیت رویشگاه را با دقت قابل قبولی ارائه نمی دهند و هیچ گونه ای به عنوان شاخص معرفی نگردید اما معادل نیمی از ترکیب پوشش گیاهی رو زمینی به عنوان گونه شاخص معرفی شدند و برای هر یک از مراحل توالی منجر به شکل گیری گروه هایی با قابلیت تفکیک بالا نسبت به داده-های بانک بذر خاک می شوند.